Cuốn sách “Xây dựng và Phát triển nền đối ngoại, ngoại giao Việt Nam toàn diện, hiện đại, mang đậm bản sắc “Cây tre Việt Nam” của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng là tập hợp các bài nói, bài viết, bài phát biểu, trả lời phỏng vấn và thư từ của Tổng Bí thư, thể hiện tư tưởng nhất quán, xuyên suốt về đường lối đối ngoại, ngoại giao của Việt Nam trong thời kỳ mới. Mục đích của cuốn sách là tổng kết những bài học kinh nghiệm giá trị trong công tác đối ngoại, ngoại giao, phát triển tư duy chiến lược của Đảng và định hướng mục tiêu, nhiệm vụ cho công tác đối ngoại trong giai đoạn sắp tới.
Cuốn sách được chia làm ba phần chính:
Phần thứ nhất: Vai trò quan trọng và đóng góp to lớn của đối ngoại trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Phần này bao gồm bài viết tổng quan và các bài phát biểu của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại các hội nghị quan trọng, thể hiện tư duy chiến lược về đường lối, chính sách đối ngoại, ngoại giao của Việt Nam.
Cuốn sách đánh giá các thành tựu của công tác đối ngoại đã góp phần quan trọng vào thành tựu chung, to lớn, có ý nghĩa lịch sử của đất nước, nhờ đó vị thế và uy tín của Việt Nam ngày càng được nâng cao trên trường quốc tế.
Nội dung cuốn sách cũng chỉ ra các mục tiêu, nhiệm vụ và định hướng cho công tác đối ngoại nhằm đáp ứng yêu cầu của tình hình mới.
Phần thứ hai: Đối ngoại Việt Nam vì độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển.
Đây là phần đi sâu vào các quan hệ song phương và đa phương của Việt Nam.
Tổng Bí thư nhấn mạnh việc củng cố và làm sâu sắc hơn quan hệ với các nước láng giềng, đối tác chiến lược toàn diện, đối tác chiến lược, đối tác toàn diện và bạn bè truyền thống, đồng thời tăng cường lòng tin và linh hoạt xử lý tranh chấp để củng cố cục diện đối ngoại ổn định, phục vụ công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Việt Nam sẵn sàng tham gia các cơ chế hợp tác đa phương và các tổ chức quốc tế.
Phần thứ ba: Dấu ấn ngoại giao.
Phần này ghi nhận và đánh giá của bạn bè quốc tế về công tác đối ngoại của Việt Nam, đặc biệt là tư tưởng “ngoại giao cây tre” của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng.
Nội dung cốt lõi và các điểm nhấn trong sách: Bản sắc “Cây tre Việt Nam” trong ngoại giao: Đây là khái niệm xuyên suốt, tượng trưng cho sự dẻo dai, kiên cường, linh hoạt nhưng vẫn vững chắc.
“Gốc vững, thân chắc, cành uyển chuyển” là triết lý được áp dụng: “gốc vững” đại diện cho sự lãnh đạo vững chắc của Đảng và ổn định chính trị trong nước; “thân chắc” là thực lực của đất nước, phát triển kinh tế làm trụ đỡ; “cành uyển chuyển” thể hiện sự linh hoạt, mềm dẻo trong sách lược đối ngoại.
Nguyên tắc “dĩ bất biến, ứng vạn biến” (kiên định về nguyên tắc, linh hoạt về sách lược) là kim chỉ nam hành động, trong đó “bất biến” là bảo vệ độc lập, chủ quyền, lợi ích quốc gia – dân tộc và chế độ xã hội chủ nghĩa, còn “vạn biến” là sự linh hoạt, khôn khéo trong phương cách thực hiện mục tiêu.
Đường lối đối ngoại nhất quán: Việt Nam kiên trì đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển; đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ đối ngoại. Việt Nam là bạn, là đối tác tin cậy và là thành viên tích cực, có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế.
Vai trò tiên phong của đối ngoại: Đối ngoại đóng vai trò tiên phong trong việc giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, góp phần bảo vệ Tổ quốc “từ sớm, từ xa”, và tranh thủ thời cơ, nguồn lực bên ngoài phục vụ phát triển đất nước.
Ba trụ cột của ngoại giao: Sự phối hợp chặt chẽ, nhịp nhàng, đồng bộ giữa đối ngoại đảng, ngoại giao nhà nước và đối ngoại nhân dân tạo nên sức mạnh tổng hợp của nền ngoại giao Việt Nam.
Thành tựu và thách thức: Cuốn sách không chỉ nêu bật những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử của công tác đối ngoại sau gần 40 năm Đổi mới, mà còn thẳng thắn nhìn nhận những hạn chế, yếu kém như sự bị động, chưa kịp thời trong dự báo tình hình, hiệu quả hội nhập chưa tận dụng hết tiềm năng, và một số “điểm nghẽn” trong quan hệ đối tác.
Bài học kinh nghiệm: Cuốn sách đúc kết nhiều bài học quan trọng, trong đó nổi bật là việc luôn bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện của Đảng, kiên trì nguyên tắc độc lập, tự chủ, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, và xây dựng đội ngũ cán bộ đối ngoại “vừa hồng vừa chuyên”.
Hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng: Đảng Cộng sản Việt Nam kiên định chủ trương hội nhập quốc tế theo lộ trình, từ “hội nhập kinh tế” đến “chủ động và tích cực hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng”. Việc này được coi là định hướng chiến lược lớn để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, nhằm tranh thủ tối đa nguồn lực bên ngoài phục vụ phát triển đất nước.
Xây dựng kinh tế độc lập, tự chủ: Sách khẳng định tầm quan trọng của việc xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ, không bị lệ thuộc vào bất kỳ ai, đồng thời phải gắn liền với hội nhập quốc tế, phát huy nội lực là quyết định và ngoại lực là quan trọng, cần thiết.
Tư duy Hồ Chí Minh: Tư tưởng và phong cách ngoại giao Hồ Chí Minh được kế thừa và phát huy, với những triết lý vượt thời đại như “Thực lực là cái chiêng mà ngoại giao là cái tiếng. Chiêng có to tiếng mới lớn”.
Tóm lại, cuốn sách phác họa một bức tranh toàn cảnh về ngoại giao Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng, từ truyền thống đến hiện đại, nhấn mạnh triết lý “cây tre” để thích ứng với thế giới biến động, đồng thời kiên định bảo vệ lợi ích quốc gia – dân tộc, góp phần vào hòa bình và phát triển chung./.