Cuốn sách “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam” của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng. Nội dung cuốn sách hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Cuốn sách còn cung cấp cơ sở khoa học kịp thời cho việc hoạch định đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.
Nội dung chính và các vấn đề được đề cập trong cuốn sách:
- Tổng quan về Chủ nghĩa xã hội: Cuốn sách tập trung lý giải các câu hỏi lớn như: Chủ nghĩa xã hội là gì? Vì sao Việt Nam lựa chọn con đường xã hội chủ nghĩa? Làm thế nào và bằng cách nào để từng bước xây dựng được xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam?. Nội dung cuốn sách cũng thảo luận về cách định hình chủ nghĩa xã hội và định hướng đi lên chủ nghĩa xã hội phù hợp với hoàn cảnh và đặc điểm cụ thể của Việt Nam. Chủ nghĩa xã hội được hiểu với ba tư cách: một học thuyết, một phong trào, và một chế độ.
- Mục tiêu và giá trị cốt lõi của xã hội xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam: Cuốn sách khẳng định xã hội xã hội chủ nghĩa mà nhân dân Việt Nam đang phấn đấu xây dựng là một xã hội:
- Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
- Do nhân dân làm chủ, với quyền lực thực sự thuộc về nhân dân, do nhân dân và phục vụ lợi ích của nhân dân.
- Có nền kinh tế phát triển cao, dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và quan hệ sản xuất tiến bộ phù hợp.
- Có nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
- Con người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện.
- Các dân tộc trong cộng đồng Việt Nam bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng và giúp đỡ nhau cùng phát triển.
- Có Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân do Đảng Cộng sản lãnh đạo.
- Có quan hệ hữu nghị và hợp tác với các nước trên thế giới.
- Con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam:
- Đây là khát vọng của nhân dân Việt Nam, sự lựa chọn đúng đắn của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam, phù hợp với thực tiễn Việt Nam và xu thế phát triển của lịch sử.
- Con đường này đã được thử thách và kiểm nghiệm trong thực tiễn đấu tranh cách mạng hơn 90 năm qua, đặc biệt qua 35 năm thực hiện công cuộc đổi mới.
- Cuốn sách nhấn mạnh sự kiên định và vận dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; kiên định đường lối đổi mới của Đảng; kiên định các nguyên tắc xây dựng Đảng; bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia – dân tộc. Đây là nguyên tắc cơ bản, có ý nghĩa sống còn đối với chế độ.
- Quá độ lên chủ nghĩa xã hội là sự nghiệp lâu dài, vô cùng khó khăn, phức tạp, đòi hỏi sự biến đổi sâu sắc về chất trên tất cả các lĩnh vực. Việt Nam bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa, tức là bỏ qua chế độ áp bức, bóc lột, nhưng không bỏ qua những thành tựu văn minh mà nhân loại đã đạt được trong thời kỳ phát triển chủ nghĩa tư bản, mà phải kế thừa có chọn lọc.
- Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa: Đây là một đột phá lý luận rất cơ bản và sáng tạo của Đảng, là thành quả lý luận quan trọng qua 35 năm đổi mới. Kinh tế thị trường này hiện đại, hội nhập quốc tế, vận hành theo quy luật thị trường nhưng có sự quản lý của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo, nhằm mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Nó không phải kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa và chưa phải là kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa đầy đủ.
- Một đặc trưng quan trọng là phải gắn kinh tế với xã hội, thống nhất chính sách kinh tế với chính sách xã hội, tăng trưởng kinh tế đi đôi với thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội ngay trong từng bước phát triển.
- Những thành tựu và hạn chế của công cuộc đổi mới: Cuốn sách khẳng định Việt Nam đã đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử, với “đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay”. Tuy nhiên, cũng thẳng thắn nhìn nhận những khuyết điểm, hạn chế và thách thức, như chất lượng tăng trưởng, sức cạnh tranh còn thấp, tình trạng tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.
- Xây dựng Đảng và hệ thống chính trị:
- Là nhiệm vụ then chốt, đòi hỏi xây dựng, chỉnh đốn Đảng một cách quyết liệt, toàn diện, đồng bộ, thường xuyên và hiệu quả về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ.
- Phải kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí. Đặc biệt nhấn mạnh vai trò của các cơ quan nội chính là “thanh bảo kiếm sắc bén” và “lá chắn vững chắc” trong bảo vệ Tổ quốc và giữ gìn trật tự, kỷ cương.
- Công tác cán bộ là “then chốt của then chốt”, tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược và người đứng đầu, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín.
- Phát huy vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên, chức vụ càng cao càng phải gương mẫu.
- Phát triển văn hóa: Là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển. Cuốn sách đề cập toàn diện về lĩnh vực văn hóa, từ chủ đề Đại hội đến các quan điểm, mục tiêu, định hướng lớn. Nhấn mạnh xây dựng con người Việt Nam với những giá trị chuẩn mực phù hợp, gắn với giữ gìn, phát huy giá trị gia đình, văn hóa, quốc gia – dân tộc.
- Chính sách đối ngoại: Đề ra phương hướng triển khai đồng bộ, sáng tạo, hiệu quả các hoạt động đối ngoại (Đảng, Nhà nước, nhân dân). Nhiệm vụ cơ bản là tạo lập và giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, huy động các nguồn lực bên ngoài để phát triển đất nước, nâng cao vị thế và uy tín của đất nước. Cuốn sách cũng giới thiệu trường phái ngoại giao “cây tre Việt Nam” với đặc trưng mềm mại, khôn khéo nhưng kiên cường, linh hoạt nhưng bản lĩnh.
- Tổng kết thực tiễn và nghiên cứu lý luận: Nhấn mạnh việc nâng tầm tư duy lý luận của Đảng, đẩy mạnh tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận để cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoạch định đường lối, chủ trương. Hội đồng Lý luận Trung ương đã hoàn thành tốt nhiệm vụ tổng kết lý luận và thực tiễn qua 30 năm thực hiện Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội.
Các bài viết và bài phát biểu trong cuốn sách thể hiện tầm cao lý luận, nhưng cách trình bày dung dị, chắt lọc, tổng kết thực tiễn, lấy đời sống thực tiễn để chứng minh, thuyết phục. Do vậy, các bài viết có sức cảm hóa và lan tỏa đặc biệt trong cán bộ, đảng viên và nhân dân.